Wartość żywieniowa nasion roślin strączkowych (Seria warzywa i owoce w żywieniu człowieka)

Nasiona roślin strączkowatych zaliczamy do szczególnie wartościowych produktów spożywczych. Są one przede wszystkim doskonałym źródłem białka roślinnego o wysokiej wartości biologicznej, bardzo zbliżonej do wartości produktów białkowych pochodzenia zwierzęcego. Wartość biologiczną, czyli żywieniową białko roślin strączkowych ma największa wśród wszystkich białek roślinnych. Warto jednak nadmienić, że nie można całkowicie zastąpić białka zwierzęcego białkiem roślin strączkowych. Biorąc natomiast pod uwagę wysoką wartość biologiczną nasion roślin strączkowych, dzięki spożywaniu ich można znaczne ograniczyć konsumpcję białka zwierzęcego, a zwłaszcza mięsa. Dodając do potraw z grochu lub fasoli niewielka ilość białka zwierzęcego (mięso, wędliny, sery, jaja) uzyskujemy wysokowartościowe białko, znacznie mniej kosztowne od białka wyłącznie zwierzęcego. Biorąc pod uwagę warto więc szerzej wykorzystywać to bogate źródło wartościowego białka, jakim są nasiona roślin strączkowych.

W Polsce z roślin strączkowych uprawia się głównie fasolę, groch, bób, rzadziej soję i soczewicę. Wszystkie te nasiona strączkowe mają podobny udział składników odżywczych i w formie suchej zawierają bardzo dużą ilość białka, przeciętnie około 23%, czyli 23 g na 100 g produktu.
Nasiona roślin strączkowych zawierają również znaczne ilości skrobi, czyli węglowodanów złożonych, a także składniki mineralne oraz
witaminy z grupy B. W skład niektórych z nich, jak np. soi, wchodzi bardzo duża ilość wartościowego tłuszczu, bogatego w niezbędne nasycone kwasy tłuszczowe (NNKT). Wartość energetyczna nasion roślin strączkowych zbliżona jest do wartości energetycznej innych produktów bogato-węglowodanowych, tj. kasz, mąki, makaronów i wynosi przeciętnie około 350 kcal na 100 g produktu (1466 kJ na 100 g).

Nasiona roślin strączkowych zawierają dużo błonnika, a także związków o działaniu wzdymającym (oligosacharydy), co nie przez wszystkich jest dobrze tolerowane, zwłaszcza przez osoby, które muszą przestrzegać diety łatwostrawnej. Często źle tolerują nasiona roślin strączkowych lufie w wieku podeszłym oraz cierpiący na schorzenia przewodu pokarmowego. Jeżeli osoby w wieku podeszłym dobrze tolerują potrawy z nasion roślin strączkowych, to nie ma przeciwwskazań do częstego spożywania. Osobom zdrowym, zwłaszcza młodym i ciężko pracującym fizycznie (także sportowcom) zaleca się częste spożywanie potraw ze wspomnianych nasion roślin strączkowych.Warto przy tym dodać, że produkty te działają silnie alkalizująco na organizm.

Spożycie roślin strączkowych w naszym kraju niestety bardzo zmalało. Do niedawna fasola, groch, a także soczewica stanowiły ważny, czasem nawet podstawowy produkt codziennego spożycia, zwłaszcza w kuchni wiejskiej. Popularne kiedyś były takie dania jak np. barszcz burakowy z fasolą, kapustą i grochem lub grochówka. Warto powrócić do starych dobrych tradycji w tym zakresie, zwłaszcza, że współczesne wyniki badań wskazują, iż potrawy z nasion roślin strączkowych nie tylko są wysokowartościowe, ale m.in. zapobiegają występowaniu zaparć.
Zaparcia, zwłaszcza nawykowe, są obecnie bardzo rozpowszechnione w krajach cywilizowanych m.in. wskutek małego spożycia błonnika i małej aktywności fizycznej.